ทุกปีเมื่อเดือนสิบสองน้ำเต็มตลิ่ง ชาวไทยทั่วประเทศจะร่วมกันสืบสาน “ประเพณีลอยกระทง” เพื่อขอขมาพระแม่คงคา ขอบคุณที่มอบสายน้ำให้ใช้หล่อเลี้ยงชีวิต และเป็นเวลาที่ผู้คนได้ร่วมเฉลิมฉลองอย่างมีสีสัน ทั้งแสงไฟ กลิ่นธูป และเสียงหัวเราะจากผู้คนรอบบึงหรือแม่น้ำ

แต่ท่ามกลางความสวยงามนั้น มักมี “เงาแห่งความเสี่ยง” ซ่อนอยู่ ทั้งอุบัติเหตุจากความประมาท ขยะจากกระทงที่ย่อยสลายยาก หรือแม้แต่พฤติกรรมเสี่ยงจากการดื่มสุราระหว่างงานรื่นเริง ดังนั้นจึงเป็นหน้าที่ของ “จป.” หรือเจ้าหน้าที่ความปลอดภัยในการทำงาน (Safety Officer) ที่ต้องผสานบทบาทความรู้ความปลอดภัยกับวัฒนธรรมไทยอย่างลงตัว

เมื่อความสุขต้องมาพร้อมสติ : แนวคิด "4 อ." ที่ควรจำให้ขึ้นใจ

จป.ลอยกะเธอ ลอยกระทง เอาชี้…ไม่มีจม ยึดหลัก 4 อ.

1. อย่าใกล้ขอบบ่อ

อุบัติเหตุที่เกิดบ่อยช่วงลอยกระทงคือ “พลัดตกน้ำ” โดยเฉพาะเด็กและผู้สูงอายุที่อาจลื่นล้มจากพื้นที่เปียกแฉะหรือมืดสลัว การรักษาระยะห่างจากขอบบ่อหรือแม่น้ำไม่เพียงป้องกันการตกน้ำ แต่ยังช่วยลดความเสี่ยงจากสัตว์น้ำหรือสิ่งแปลกปลอมในน้ำ

เทคนิคความปลอดภัย หากต้องลอยกระทงใกล้แหล่งน้ำ ควรมีเจ้าหน้าที่ประจำจุด มีไฟส่องสว่างเพียงพอ และจัดพื้นที่ลอยกระทงให้เป็นระเบียบ พร้อมมีเชือกหรือรั้วกั้นชัดเจน

2. อย่าเก็บเงินในกระทง

พฤติกรรมใส่เหรียญในกระทงเพื่อ “ทำบุญ” เป็นสิ่งที่คนไทยทำสืบต่อกันมา แต่ในยุคปัจจุบันกลับกลายเป็นสาเหตุของอุบัติเหตุ เมื่อบางคนโดยเฉพาะเด็กและเยาวชน พยายามลงไปเก็บเหรียญที่ลอยน้ำ จนเกิดการจมน้ำหรือบาดเจ็บ

แนวคิดจากผู้เชี่ยวชาญด้านพฤติกรรม: การทำบุญไม่จำเป็นต้องเสี่ยงชีวิต การลอยกระทงคือการขอขมาและปล่อยวาง ควรเปลี่ยนจากการใส่เหรียญเป็นการ “บริจาคผ่านกล่องรับบริจาคในงาน” หรือ “ร่วมกิจกรรมการกุศลออนไลน์” ที่ปลอดภัยและสร้างสรรค์กว่า

3. อย่าทิ้งไปลอยกระทง

หนึ่งในปัญหาสิ่งแวดล้อมใหญ่ของประเพณีนี้คือ “ขยะกระทง” ที่ลอยเกลื่อนน้ำหลังคืนวันงาน ปี 2566 กรุงเทพมหานครเก็บกระทงได้กว่า 8 แสนใบ แม้ส่วนใหญ่จะทำจากวัสดุธรรมชาติ แต่ปัญหาคือการลอยกระทงโดยไม่คิดถึงผลกระทบ

จิตสำนึกสีเขียว เปลี่ยนจาก “ลอยจริง” เป็น “ลอยใจ” หรือ “ลอยออนไลน์” ก็ยังได้ เพราะความหมายสำคัญของลอยกระทงคือ “การปล่อยทุกข์” ไม่ใช่การสร้างภาระให้ธรรมชาติ

องค์กรหลายแห่งจึงเริ่มรณรงค์ “กระทงรักษ์โลก” เช่น กระทงจากขนมปังที่ปลาแทะกินได้ หรือกระทงจากใบตองและดอกไม้ที่ย่อยสลายเร็ว พร้อมทั้งลดการใช้โฟมและพลาสติกซึ่งทำลายระบบนิเวศ

4. อย่าดื่มสุรา

งานรื่นเริงมักมาคู่กับการดื่ม แต่ “ลอยกระทงไม่ใช่เทศกาลแห่งการเมา” เพราะการดื่มก่อนลงน้ำหรือขับขี่ยานพาหนะกลับจากงานคือสาเหตุหลักของอุบัติเหตุทางน้ำและทางถนน

จป.เตือนใจ สุราอาจเพิ่มความกล้า แต่ลดสติ ถ้ารักใครอย่าให้เขาเสี่ยง — “ลอยกะเธอแบบไม่เมา” คือการแสดงความรับผิดชอบทั้งต่อตัวเองและผู้อื่น

สรุป : ลอยกระทงไม่ใช่แค่ปล่อยทุกข์ แต่คือการปล่อยความประมาท

การลอยกระทงจะงดงามที่สุด ก็ต่อเมื่อเรารักษาความปลอดภัยทั้งของตนเอง ผู้อื่น และสิ่งแวดล้อม