พีระมิดแสดงสัดส่วนการเกิดอุบัติเหตุ
พีระมิดแสดงสัดส่วนการเกิดอุบัติเหตุ หรือ "พีระมิดความปลอดภัย" (Safety Pyramid) เป็นแนวคิดสำคัญที่ จป. (เจ้าหน้าที่ความปลอดภัยในการทำงาน) ควรรู้ เพราะมันช่วยให้เข้าใจความสัมพันธ์ระหว่างเหตุการณ์ที่ไม่ปลอดภัย (near miss) กับอุบัติเหตุที่รุนแรง แนวคิดนี้พัฒนามาจากการศึกษาของ H. W. Heinrich ซึ่งระบุว่าอุบัติเหตุเล็กน้อยและเหตุการณ์เกือบพลาดมีความเชื่อมโยงกับอุบัติเหตุร้ายแรง
พีระมิดแสดงสัดส่วนการเกิดอุบัติเหตุ คืออะไร
พีระมิดนี้ถูกออกแบบขึ้นเพื่ออธิบายให้เห็นความสัมพันธ์ระหว่าง เหตุการณ์เสี่ยง (At Risk Behavior) เหตุการณ์เฉียด (Near Miss) อุบัติเหตุที่บาดเจ็บเล็กน้อย ไปจนถึงการบาดเจ็บรุนแรงและการเสียชีวิต โดยชี้ให้เห็นว่าทุก “เหตุเล็กๆ” หากไม่ถูกจัดการ จะสะสมและนำไปสู่ “เหตุใหญ่” ได้ในที่สุด
พีระมิดแสดงสัดส่วนการเกิดอุบัติเหตุ
เสียชีวิต (Fatality Incident)
- ระดับสูงสุดของพีระมิด หมายถึงเหตุการณ์รุนแรงที่ส่งผลให้มีการสูญเสียชีวิต จุดสูงสุดของพีระมิดที่ไม่มีใครอยากให้เกิดขึ้น แต่หากไม่ควบคุมเหตุเล็กน้อย อาจนำไปสู่โศกนาฏกรรมได้
อุบัติเหตุถึงขั้นหยุดงาน (Serious Injury)
- มีผู้บาดเจ็บสาหัส ต้องหยุดงานเป็นระยะเวลาหนึ่ง เช่น กระดูกหักหรือบาดเจ็บหนัก ไฟไหม้ ผ่าตัด
อุบัติเหตุไม่ถึงขั้นหยุดงาน (Minor Injury)
- ผู้บาดเจ็บเล็กน้อย เช่น แผลฟกช้ำ แผลถลอก หรือของมีคมบาด หรืออาการบาดเจ็บเล็กน้อยที่ไม่ต้องหยุดงาน
เหตุการณ์เกือบเกิดอุบัติเหตุ (Near Miss)
- เหตุการณ์ที่เกือบจะเป็นอุบัติเหตุ แต่โชคดีที่ไม่มีผู้ได้รับบาดเจ็บ เช่น เครื่องมือร่วงลงมาเฉียดหัว หรือสะดุดเกือบล้ม
พฤติกรรมเสี่ยง (At Risk Behavior)
- พฤติกรรมที่อาจนำไปสู่อุบัติเหตุ เช่น ไม่ปฏิบัติตามมาตรการความปลอดภัย หรือไม่ใช้อุปกรณ์ป้องกันอย่างถูกต้อง ไม่สวม PPE ปีนที่สูงโดยไม่ใช้เชือกนิรภัย หรือใช้เครื่องจักรโดยไม่ปิดสวิตช์ล็อกเอาต์-แท็กเอาต์
สัดส่วนของพีระมิดในภาพ
- 1 อุบัติเหตุเสียชีวิต
- 30 อุบัติเหตุรุนแรง
- 300 อุบัติเหตุเล็กน้อย
- 3,000 เหตุการณ์ Near Miss
- 300,000 พฤติกรรมเสี่ยง
การนำไปใช้ในงานความปลอดภัย
- ป้องกันจากฐานพีระมิด: การแก้ไขและควบคุมพฤติกรรมเสี่ยงจะช่วยลดเหตุการณ์เกือบพลาด (Near Miss) และลดอัตราการเกิดอุบัติเหตุได้
- เน้นวัฒนธรรมการรายงาน: การกระตุ้นให้พนักงานรายงานเหตุการณ์ Near Miss หรือพฤติกรรมเสี่ยงจะช่วยปรับปรุงความปลอดภัยเชิงป้องกัน
- วิเคราะห์แนวโน้มความเสี่ยง: ใช้สถิติจากพีระมิดนี้เพื่อตรวจสอบแนวโน้มและหาจุดเสี่ยงในระบบ
บทเรียนจากพีระมิดนี้
-
การป้องกันเริ่มที่ฐาน
หากองค์กรจัดการ “พฤติกรรมเสี่ยง” ได้ดี จะช่วยลดทั้ง Near Miss และอุบัติเหตุที่รุนแรงขึ้นไป -
เหตุเล็กไม่ควรมองข้าม
บางครั้งคนทำงานจะคิดว่า “เจ็บนิดเดียว” หรือ “แค่เกือบพลาด” ไม่ใช่เรื่องใหญ่ แต่จริงๆ แล้วคือสัญญาณเตือน -
สร้างวัฒนธรรมการรายงาน
ทุก Near Miss ต้องมีการบันทึก วิเคราะห์ และสื่อสาร เพื่อหาทางแก้ไขก่อนจะสายเกินไป -
ผู้นำต้องลงมาเล่นบทจริง
ไม่ใช่แค่สั่งการ แต่ต้องเป็นตัวอย่างและสนับสนุนการปฏิบัติงานที่ปลอดภัย
สรุป
พีระมิดนี้เน้นให้เห็นว่า การป้องกันอุบัติเหตุร้ายแรงต้องเริ่มจากการจัดการพฤติกรรมเสี่ยงและเหตุการณ์เล็กน้อย อย่างสม่ำเสมอ หากองค์กรสามารถลดพฤติกรรมเสี่ยงและเหตุการณ์เกือบพลาดได้ โอกาสที่จะเกิดอุบัติเหตุร้ายแรงก็จะลดลงไปด้วย